ابتکارات یمنی و تغییر معادلات میدانی

به گزارش راهبرد معاصر؛ تحولات میدانی یمن در یک ماه اخیر متاثر از شرایط بحرانی منطقه خلیج فارس و ابتکارات آفندی ارتش، جنبش انصارالله و کمیته های مردمی، تغییر فاز بحران در یمن را موجب شده و نقطه عطفی را در روند جنگ شکل داده است. حملات پهپادی و موشکی در عمق سرزمینی عربستان و هدف قرار گرفتن تاسیسات نفتی و فرودگاه های سعودی باعث شده تا ضمن تغییر در معادلات راهبردی جنگ یمن، زمینه برای تکاپوی ریاض در یاری گرفتن از آمریکا نیز فراهم شود. موضوعی که با شدت گرفتن حملات و ابتکارات بیشتر نیروهای یمنی می تواند در شکل دهی به فرآیند مذاکراتی موثر واقع شود.

1- وضعیت میدانی یمن

جنگ یمن در پنجمین سال خود همچنان در چند محور اصلی و محورهای فرعی در جریان است. در یک ماه اخیر با حملات موفقیت آمیز نیروهای یمنی، یکی از محورهای اصلی جنگ به مرزهای جنوبی عربستان در جازان، نجران و عسیر کشیده شده و باعث شده تا آن فشاری که پیش از این در محورهای متصل به صعده و صنعا از سوی نیروهای ائتلاف علیه یمن مورد تاکید بود، تا حدی برداشته شود و بخشی از تمرکز عربستان معطوف به مرزهای شمالی با یمن در صعده و در گذرگاه مرزی علب شود.

محور مهم و اصلی دیگر در روند جنگ یمن همچنان بندر الحدیده است که به دلیل اهمیت راهبردی آن برای طرفین درگیر، کانون درگیری های سنگین البته با فراز و فرودهایی چون آتش بس موقت و تصرف و بازپس گیری است و تاکنون نیروهای ائتلاف نتوانسته اند با پشتیبانی سنگین تسلیحاتی و لجستیکی، ارتش یمن و نیروهای مردمی را مجبور به عقب نشینی کنند. همچنین در محورهای شمال غرب یعنی حجه، جنوب غرب یعنی استان الضالع و جنوب یعنی استان تعز نیز درگیری ها همچنان در جریان است.

2- تغییر معادلات در جنگ یمن

اما آنچه در یک ماه اخیر موجب تغییر در معادلات استراتژیک جنگ یمن شده است، ابتکارات ارتش، انصارالله و کمیته های مردمی در رسیدن به عمق راهبردی عربستان است. در واقع تغییر فاز تدافعی به آفندی با هدف قرار دادن تاسیسات خطوط نفت، فرودگاه ها و تاسیسات برق در سه استان جازان، نجران و عسیر باعث شده تا نیروهای مردمی از یک وضعیت نامطلوبی که ناشی از فشار جنگ و فرسایشی شدن این روند بود به یک وضعیت تقریبا مطلوب و اثرگذار تبدیل شوند.

چند ماه پس از شروع جنگ یمن در سال 2015، عبدالملک بدرالدین الحوثی رهبر انصارالله اعلام کرد که اگر حمله به یمن متوقف نشود ناچار می‌شویم گزینه‌های استراتژیک خود را اجرایی کنیم. به نظر می رسد در طول این چندسال یمنی ها با درک راهبردی از وضعیت فرسایشی جنگ به سمت تقویت گزینه های ابتکارآمیز حرکت کرده و امروز نتایج خود را در صحنه میدانی بروز داده است.

در همین چارچوب، یگان پهپادی و موشکی ارتش یمن در یک ماه گذشته بیش از ۱۰ عملیات علیه تأسیسات نفت، برق و فرودگاه‌های سعودی انجام داده است. پهپاد «قاصف k2» فرودگاه نجران عربستان سعودی را هدف قرار داد. هدف این عملیات هجومی، سامانه پدافندی پاتریوت مستقر در فرودگاه نجران بوده است. پیش از آن نیز، یمنی ها موفق شده بودند فرودگاه سعودی أبهـا در عسیر را با یک فروند موشک کروز، هدف قرار دهند. در 24 اردیبهشت نیز دو ایستگاه پمپاژ نفت متعلق به شرکت آرامکو در استان‌های الدوادمی و عفیف مورد هدف قرار گرفت.

در واقع عربستان از فرودگاه‌های غیرنظامی خود در جنوب برای فعالیت‌های نظامی علیه یمن استفاده می‌کند به نحوی که یک مرکز کنترل از راه دور برای پهپادها در فرودگاه جازان با هدف انجام مأموریت‌های رصد و حمله به خاک یمن ایجاد شده است. بازگشایی فرودگاه بین‌المللی صنعا به روی هواپیماها جهت انتقال بیماران به خارج یکی از بندهای توافق استکهلم در مورد یمن است که ائتلاف سعودی و اماراتی به آن عمل نکرده است.

از این زاویه است که گروه های یمنی با تعریف، شناسایی و هدف گذاری مراکز مهم سعودی و در چارچوب گام های متوازن استراتژی فرودگاه در مقابل فرودگاه و تاسیسات در برابر تاسیسات را در کانون راهبردهای خود قرار داده اند و تاکنون هم در استراتژی ضربه اول و هم در استراتژی ضربه دوم موفق عمل کرده اند و توانسته‌اند معادلات میدانی را به نفع خود تغییر دهند.

3- تغییر معادلات میدانی و تکاپوی عربستان برای متقاعدسازی

تغییر معادلات میدانی در فرآیند ابتکارات نیروهای یمنی موجبات نگرانی عربستان سعودی و ائتلاف عربی مداخله‌گر شده و تکاپویی را در نیروهای ائتلاف برای متقاعد کردن طرف های فرامنطقه ای درگیر همچون آمریکا و اروپا برای فشار بر یمنی ها دامن زده است. هدف این اقدامات فشار رسانه ای و سیاسی بر نیروهای یمنی و طرح گزاره های چون به خطر افتادن امنیت انرژی و امنیت خطوط کشتیرانی در دریای سرخ و تنگه باب المندب است.

همچنین تمرکز بر فعالیت های موشکی حوثی ها و پیوند زدن آن به ایران به عنوان نائب منطقه ای تهران، بخش دیگری از تحرکات عربستان برای متقاعد ساختن آمریکا به در پیش گرفتن رویکردی منسجم و عملیاتی در جنگ یمن است. در واقع سعودی ها با مطرح کردن نام ایران در جنگ یمن تلاش دارند تا راهبرد فشار حداکثری دولت ترامپ را به سمت گروه های یمنی نیز متوجه کنند تا در این رهگذر دربرگیری گسترده تری ایجاد شود.

هدف دیگر عربستان در این چارچوب متقاعدسازی آمریکا به واگذاری سامانه دفاع موشکی تاد است که نسبت به سامانه کنونی پاتریوت از حساسیت و دقت بیشتری برخوردار است. در واقع یکی از دلایلی که همواره سعودی‌ها از روسیه و سامانه اس 400 نام می برند و مطرح می کنند، فشار بر آمریکا برای تحویل سامانه تاد است. به خصوص که در عملیات اخیر یمنی ها به فرودگاه های عربستان در ابها و جازان، سامانه دفاعی پاتریوت ضعف های بسیاری از خود نشان داده است.

در این میان اما رویکرد آمریکا همچنان پرهیز از ورود مستقیم به جنگ و تغییر معادلات میدانی به نفع سعودی است. به خصوص که ترامپ تلاش دارد تا عربستان را در یک وضعیت فرسایشی و اضطراری در جنگ یمن قرار دهد تا هم زمینه برای خرید سلاح های جدید فراهم شود و هم بتواند از ضعف های عربستان در موعد مشخص امتیازات تجاری و سرمایه ای دریافت کند.

4- سناریوهای پیش‌روی جنگ یمن

با توجه به تغییر محسوس تحولات میدانی یمن در رهگذر ابتکارات آفندی و هدف قرار دادن تاسیسات مهم و راهبردی عربستان از سوی یمنی ها، روند شکل یافته در طول 5 سال اخیر با نقطه عطف جدیدی مواجه شده که می تواند وضعیت فرسایشی جنگ را با تغییرات جدیدی مواجه کند. در این چارچوب چشم انداز کنونی را می‌توان در سه وضعیت متصور بود.

4-1- از سرگیری مذاکرات

فرآیند عملیاتی و ابتکارات راهبردی گروه های مقاومت یمنی برای هدف قرار دادن عمق استراتژیک عربستان توسط سامانه های موشکی و پهپادی، ضمن تغییر در معادلات و آرایش میدانی جنگ، زمینه را برای تغییر ادراک ائتلاف عربی و بازیگران فرامنطقه ای در از سرگیری مذاکرات صلح نیز فراهم کرده است. چارچوب شکل یافته در رهگذر مذاکرات صلح استکهلم با تغییرات جدید که ناشی از تحول در جبهه های جنگ است، می تواند انصارالله را مجددا متقاعد به ورود به گفت وگوها کند، به شرطی که ضمانت اجرای بیشتری برای عملیاتی کردن بندهای مذاکره اعمال شود و نیروهای ائتلاف مداخله گر ضمن پایبندی به آتش بس، زمینه ها را برای تبادل اسرا و کمک های بشردوستانه در گام اول فراهم کنند. نگرانی های منطقه ای و بین المللی درخصوص ورود طرفین درگیر به یک جنگ تمام عیار و سرایت بحران به دیگر مناطق می تواند در انگیزه ها و تلاش ها برای شکل دهی به مذاکرات جدید موثر واقع شود.

4-2- تشدید حملات نیروهای ائتلاف

موفقیت یمنی ها در ورود به مرزهای عربستان علاوه بر تغییر معادلات میدانی باعث شده تا عربستان در یک وضعیت تعلیق و بی عملی قرار گیرد. از دست دادن ابتکار عمل علاوه بر آنکه می تواند منجر به انتقادهای جدید از جنگ یمن برای عربستان شود، همچنین می تواند در دورنمای بحران نیز اثرات تخریبی بیشتری را برای سعودی به همراه داشته باشد. بنابراین محتمل است که اگر این فشار به ادراک مذاکراتی شکل ندهد، تشدید جبهه های نبرد از سوی عربستان، امارات و ائتلاف مداخله گر را بدنبال داشته باشد. با توجه به اینکه سعودی وضعیت کنونی در ورود به گفت وگو را از سر ضعف تفسیر می کند و با توجه به پیچیدگی های مذاکره و از دست رفتن زمان، محتمل باشد که عربستان اقدامات تشدیدکننده و حمایت های لجستیکی بیشتر را در جنگ یمن کلید بزند و تلاش کند تا معادلات تغییر یافته را مجددا به وضعیت قبلی بازگرداند.

4-3- تغییر موازنه به نفع یمنی‌ها

در مقابل اما موفقیت عملیات آفندی ارتش یمن و انصارالله که آرایش صحنه میدانی را برهم زده و موازنه را به نفع این گروه تغییر داده است، می تواند در مقیاس های دیگر هم تداوم پیدا کند. در واقع تداوم این وضعیت ناشی از چند علت است: عامل اول؛ عدم تن دادن ائتلاف عربی به توقف حملات هوایی و زمینی. عامل دوم؛ فراهم نشدن زمینه های مذاکرات جدید و عامل سوم؛ عدم پاسخ متقابل عربستان و تغییر وضعیت شکل گرفته تا زمانی که هدف گذاری های گروه های یمنی محقق شود و متجاوزگر هم نتواند با تغییر فضا ابتکار عمل را بدست گیرد. به نظر می رسد در شرایط کنونی این سناریو از قابلیت تحقق بیشتری برخوردار است، چرا که گروه های یمنی تلاش می کنند تا با تداوم وضعیت کنونی آن را به برگه های مذاکراتی تبدیل کنند.